Χειρ Αγγέλου
Πήγα σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη, στην έκθεση “Χειρ Αγγέλου”, για τον Άγγελο Ακοτάντο, Κρητικό αγιογράφο των ετών 1425-1450 (έτος θανάτου), ο οποίος επηρέασε όλους τους μεταγενέστερους συμπατριώτες ομοτέχνους του, Παβία, Ρίτζο, Τζαφούρη, Δαμασκηνό, Θεοτοκόπουλο, Λαμπάρδο, Τζάνε. Παρότι ζωγραφίζει ωραία πρόσωπα, δεν μπορώ να πω ότι τρελάθηκα. Η μεγάλη τέχνη στη βυζαντινή ζωγραφική είναι στην Κωνσταντινούπολη, και η πιο ωραία πινακοθήκη είναι της Μονής του Σινά. Το πιο ωραίο έργο της έκθεσης είναι μια όχι δική του Παναγία Οδηγήτρια κωνσταντινουπολίτικης τέχνης, που εκτίθεται σαν δείγμα των επιδράσεων που θα δέχτηκε ο Άγγελος, ο οποίος θεωρείται ότι μάλλον μαθήτεψε σε κάποιον σπουδαίο ζωγράφο που είχε εκπατριστεί από τη Βασιλεύουσα.
Στον ίδιο τον Άγγελο μού άρεσε η προσοχή στη φύση. Τα αμπελόφυλλα και τα σταφύλια του, ας πούμε, στον Χριστό Άμπελο, ή τα λουλούδια του στη Γέννηση, είναι πολύ ωραία και καλοφτιαγμένα.
Επίσης μου άρεσε η ομάδα των νέων γυναικών με τις λαμπάδες στα Εισόδια της Θεοτόκου. Ομολογώ ότι δεν έχω μελετήσει το θέμα με προσοχή, συγκρίνοντας με άλλους, προγενέστερους ζωγράφους, αλλά πάντως με σταμάτησε η κομψότητά τους, η σαρκικότητά τους, η νεανική τους γυναικεία ομορφιά και, στην πιο δεξιά της ομάδας, το γυμνό της μπράτσο, από τον ώμο κιόλας, μολονότι είναι σχεδιασμένο άτεχνα· άτεχνα ξε-άτεχνα, είναι γυμνό. Τα μαλλιά τους είναι έκθετα, κυματιστά. Υπάρχει δηλ. ερωτισμός. Ακόμα, η κοπέλα αυτή, η ολοδέξια, λυγίζει και το αριστερό σκέλος με χαρακτηριστικό και τσαχπίνικο τρόπο, το δε ύφασμα είναι μαύρο. Πασαρέλα, σου λέω! Αλλά και η διπλανή της φοράει ένα μαύρο μανδύα που οι άκρες του είναι φερμένες μπροστά και θηλυκώνουν στο ύψος του γονάτου, κατά πολύ περίεργο τρόπο.
Ερωτικοί είναι και αρκετοί από τους άγιους Φανούριούς του, όταν δεν νικά τελείως η αυστηρότητα στα πρόσωπά τους. Ο άγιος Φανούριος, σύμφωνα με τις ειδήσεις της ηλεκτρονικής ξενάγησης μέσω i-pad, είναι άγιος που αναφάνηκε τον 14ο αιώνα στη Ρόδο και μεταφυτεύτηκε στην Κρήτη μετά από ένα θαύμα του που έσωσε κάτι Κρητικούς αιχμαλώτους. Θεωρούν ότι ο Άγγελος ζωγράφισε πολλές εικόνες του συγκεκριμένου αγίου, εισάγοντας ουσιαστικά έναν νέο εικονογραφικό τύπο μεταξύ Αγίου Δημητρίου και Αγίου Γεωργίου αλλά χωρίς άλογο. Τις εικόνες αυτές τις φιλοτέχνησε όλες για τη Μονή Βαρσαμονέρου, ο ηγούμενος της οποίας, ….. Παλαμάς, προμοτάρισε πολύ τη λατρεία του αγίου στην Κρήτη. Άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του στρατιωτικού Αγίου Φανουρίου είναι ότι κρατά έναν μεσαίου μεγέθους σταυρό που απολήγει επάνω σε κερί αναμμένο, επιμηκύνοντας έτσι το κάθετο σκέλος του σταυρού.
Το έργο του που μου άρεσε περισσότερο είναι η πασίγνωστη Παναγία η Καρδιώτισσα (υπάρχει και άλλη μία, “Εγγαρδυώτισσα”), από το Βυζαντινό Μουσείο, όπου ο Χριστούλης ξελαιμιάζεται για να σκαρφαλώσει στο κεφάλι της μάνας του.
Περήφανη κορμοστασιά (μου θύμισε τον Ηρακλή που πολεμάει τον ταύρο της Κνωσού, στο Μουσείο Ολυμπίας) έχει και ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων. Αυτός και κάποιοι άλλοι τέτοιοι στρατιωτικοί λεβέντες έχουν στο γόνατο κάτι σαν διακοσμημένο εσωτερικά τσιρότο, που δεν καταλαβαίνω τι είναι.
Τέλος, όμορφη και η Αγία Αικατερίνα πλάι στην Παναγία. Φοράει διπλό κρεμαστό σκουλαρίκι σε κάθε αφτί και κορόνα στο κεφάλι.
Στον ένθρονο Χριστό, δεν καταλαβαίνω τι βρίσκουνε και τον θεωρούνε από τα καλύτερα έργα του. Τη δε ‘τόλμη’ του να ζωγραφίσει το θρόνο του Χριστού με πράσινο και ροζ χρώμα για να αποδώσει το μάρμαρο, θα την επικροτούσα αν επεξεργαζόταν το σχέδιο και τα δύο αυτά χρώματα, αντί να παστώσει όλη την τεράστια επιφάνεια του θρόνου με μπογιά.
Περιεργάστηκα τον κατάλογο της έκθεσης και διαπίστωσα με έκπληξη και ενόχληση ότι τα χρώματά του είναι τόσο αλλοιωμένα, παραμορφωτικά θα έλεγα, ώστε η πληρωμή των 30 ευρώ θα συνιστούσε χρωματική καταδολίευση του αγοραστή. Και να σκεφτεί κανείς ότι το βιβλίο αυτό θα σταλεί στο εξωτερικό, θα μπει στις βιβλιοθήκες, θα γαλουχήσει ανθρώπους στη βυζαντινή τέχνη.
Δυστυχώς, στην εποχή του Photoshop δεν είναι ικανοί να τραβήξουν σωστές έγχρωμες φωτογραφίες ούτε να ελέγξουν το αποτέλεσμα προτού αυτό τυπωθεί σε κατάλογο. Έτσι, μου κόπηκε κάθε καταναλωτική παρόρμηση ν’ αγοράσω τον κατάλογο, παρά τα πολύ ενδιαφέροντα σχόλια (αλλά 30 ευρώ μόνο για τα σχόλια, δε λέει). Αντιθέτως, έπεσα σ’ έναν άλλο τόμο, του 2009, με υπότιτλο“Η τεχνική ενός Κρητικού ζωγράφου του 15ου αιώνα”, ο οποίος πραγματεύεται αυτό ακριβώς: χρωστικές, ξύλα, συνδετικά μέσα, χαράξεις, παθολογίες. Πολύ ενδιαφέρον, και το τσίμπησα! (18 ευρώ)
Στον ίδιο τον Άγγελο μού άρεσε η προσοχή στη φύση. Τα αμπελόφυλλα και τα σταφύλια του, ας πούμε, στον Χριστό Άμπελο, ή τα λουλούδια του στη Γέννηση, είναι πολύ ωραία και καλοφτιαγμένα.
Επίσης μου άρεσε η ομάδα των νέων γυναικών με τις λαμπάδες στα Εισόδια της Θεοτόκου. Ομολογώ ότι δεν έχω μελετήσει το θέμα με προσοχή, συγκρίνοντας με άλλους, προγενέστερους ζωγράφους, αλλά πάντως με σταμάτησε η κομψότητά τους, η σαρκικότητά τους, η νεανική τους γυναικεία ομορφιά και, στην πιο δεξιά της ομάδας, το γυμνό της μπράτσο, από τον ώμο κιόλας, μολονότι είναι σχεδιασμένο άτεχνα· άτεχνα ξε-άτεχνα, είναι γυμνό. Τα μαλλιά τους είναι έκθετα, κυματιστά. Υπάρχει δηλ. ερωτισμός. Ακόμα, η κοπέλα αυτή, η ολοδέξια, λυγίζει και το αριστερό σκέλος με χαρακτηριστικό και τσαχπίνικο τρόπο, το δε ύφασμα είναι μαύρο. Πασαρέλα, σου λέω! Αλλά και η διπλανή της φοράει ένα μαύρο μανδύα που οι άκρες του είναι φερμένες μπροστά και θηλυκώνουν στο ύψος του γονάτου, κατά πολύ περίεργο τρόπο.
Ερωτικοί είναι και αρκετοί από τους άγιους Φανούριούς του, όταν δεν νικά τελείως η αυστηρότητα στα πρόσωπά τους. Ο άγιος Φανούριος, σύμφωνα με τις ειδήσεις της ηλεκτρονικής ξενάγησης μέσω i-pad, είναι άγιος που αναφάνηκε τον 14ο αιώνα στη Ρόδο και μεταφυτεύτηκε στην Κρήτη μετά από ένα θαύμα του που έσωσε κάτι Κρητικούς αιχμαλώτους. Θεωρούν ότι ο Άγγελος ζωγράφισε πολλές εικόνες του συγκεκριμένου αγίου, εισάγοντας ουσιαστικά έναν νέο εικονογραφικό τύπο μεταξύ Αγίου Δημητρίου και Αγίου Γεωργίου αλλά χωρίς άλογο. Τις εικόνες αυτές τις φιλοτέχνησε όλες για τη Μονή Βαρσαμονέρου, ο ηγούμενος της οποίας, ….. Παλαμάς, προμοτάρισε πολύ τη λατρεία του αγίου στην Κρήτη. Άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του στρατιωτικού Αγίου Φανουρίου είναι ότι κρατά έναν μεσαίου μεγέθους σταυρό που απολήγει επάνω σε κερί αναμμένο, επιμηκύνοντας έτσι το κάθετο σκέλος του σταυρού.
Το έργο του που μου άρεσε περισσότερο είναι η πασίγνωστη Παναγία η Καρδιώτισσα (υπάρχει και άλλη μία, “Εγγαρδυώτισσα”), από το Βυζαντινό Μουσείο, όπου ο Χριστούλης ξελαιμιάζεται για να σκαρφαλώσει στο κεφάλι της μάνας του.
Περήφανη κορμοστασιά (μου θύμισε τον Ηρακλή που πολεμάει τον ταύρο της Κνωσού, στο Μουσείο Ολυμπίας) έχει και ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων. Αυτός και κάποιοι άλλοι τέτοιοι στρατιωτικοί λεβέντες έχουν στο γόνατο κάτι σαν διακοσμημένο εσωτερικά τσιρότο, που δεν καταλαβαίνω τι είναι.
Τέλος, όμορφη και η Αγία Αικατερίνα πλάι στην Παναγία. Φοράει διπλό κρεμαστό σκουλαρίκι σε κάθε αφτί και κορόνα στο κεφάλι.
Στον ένθρονο Χριστό, δεν καταλαβαίνω τι βρίσκουνε και τον θεωρούνε από τα καλύτερα έργα του. Τη δε ‘τόλμη’ του να ζωγραφίσει το θρόνο του Χριστού με πράσινο και ροζ χρώμα για να αποδώσει το μάρμαρο, θα την επικροτούσα αν επεξεργαζόταν το σχέδιο και τα δύο αυτά χρώματα, αντί να παστώσει όλη την τεράστια επιφάνεια του θρόνου με μπογιά.
Περιεργάστηκα τον κατάλογο της έκθεσης και διαπίστωσα με έκπληξη και ενόχληση ότι τα χρώματά του είναι τόσο αλλοιωμένα, παραμορφωτικά θα έλεγα, ώστε η πληρωμή των 30 ευρώ θα συνιστούσε χρωματική καταδολίευση του αγοραστή. Και να σκεφτεί κανείς ότι το βιβλίο αυτό θα σταλεί στο εξωτερικό, θα μπει στις βιβλιοθήκες, θα γαλουχήσει ανθρώπους στη βυζαντινή τέχνη.
Δυστυχώς, στην εποχή του Photoshop δεν είναι ικανοί να τραβήξουν σωστές έγχρωμες φωτογραφίες ούτε να ελέγξουν το αποτέλεσμα προτού αυτό τυπωθεί σε κατάλογο. Έτσι, μου κόπηκε κάθε καταναλωτική παρόρμηση ν’ αγοράσω τον κατάλογο, παρά τα πολύ ενδιαφέροντα σχόλια (αλλά 30 ευρώ μόνο για τα σχόλια, δε λέει). Αντιθέτως, έπεσα σ’ έναν άλλο τόμο, του 2009, με υπότιτλο“Η τεχνική ενός Κρητικού ζωγράφου του 15ου αιώνα”, ο οποίος πραγματεύεται αυτό ακριβώς: χρωστικές, ξύλα, συνδετικά μέσα, χαράξεις, παθολογίες. Πολύ ενδιαφέρον, και το τσίμπησα! (18 ευρώ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου